Gusinje: Grad koji je dao četiri paše, 25 doktora nauka i čiji građani žive u 104 države svijeta

GUSINJE - Gusinje je mjesto smješteno u neposrednoj blizini granice sa Albanijom, na sjeveroistoku Crne Gore. Okruženo je visokim Prokletijama, a do ovog mjesta može se doći samo jednim putem.

Istorija ovog mjesta veoma je bogata. Za vrijeme Osmanske imperije, ovaj gradić koji sada broji oko četiri hiljade stanovnika, imao je značajnu ulogu u političkom, društvenom i ekonomskom životu tadašnjeg prostora Crne Gore, piše agencija Anadolija.

Gusinje je imalo četiri paše, a takođe ovaj kraj je imao i 11 aginskih plemena. Nakon 1912. godine, počinje iseljavanje iz ovog kraja, najprije za Tursku, a kasnije i za Evropu i Ameriku. Gusinjana danas ima u 104 države svijeta.

Istoričar Rizah Gruda kaže da se Gusinje ubraja u najstarije gradove južnog Sandžaka.

“Sama riječ, etimologija Gusinje je ilirsko-latinska. Gusinje je dobilo naziv po geografskom položaju, što bi u prijevodu značilo kotlina. U Gusinju su živjeli Rimljani, Kelti i Sasi. U zapisima popa Dukljanina, u 11.vijeku se spominje Gusinjska župa“, kaže u razgovoru za Anadoliju Gruda.

Za vrijeme Osmanskog carstva, Gusinje je 350 godina bila kaza (srez). U tom periodu pod jurisdikcijom Gusinja, bili su Plav, Andrijevica, Berane, Rožaje, kao i dijelovi kolašinske kapetanije. 

Taj period značajan je i po tome da je ovaj kraj dao četiri paše. Po posljednjem od njih, Ali-paši Gusinjskim Šabanagićem danas se naziva i poznato turističko izletište u ovom gradu, Ali-pašini izvori.

“Ali-paša je ostao zabilježen u svjetskoj istoriji, jer nije priznao odluke Berlinskog kongresa, odluke porte. To je bio nezabilježen slučaj u svijetu. Tada Gusinje postaje samostalna teritorija, sve do 1912.godine. On nije dozvolio da se ovaj kraj okupira“, kaže Gruda.

Ovaj gradić, veoma znamenite istorije imao je još znamenitiju arhitekturu. Danas je sačuvan samo dio kula, kuća i džamija iz perioda Osmanske imperije.

Prema podacima iz vremena 18. i 19.vijeka, Gusinje je bilo na vrhuncu svoje moći. Bilo je raskrsnica karavanskih puteva.

“Kada je Jovan Cvijić 1908. godine sa svojim studentima došao u Gusinje, izbrojao je stanovništvo. U to vrijeme, Gusinje je imalo 6.110 stanovnika. To je bilo najveće naselje. Podgorica, Nikšić, Pljevlja, Berane i ostali, svi su bili mnogo manje. Jedino je Novi Pazar imao više stanovnika. Ovdje je bila jako razvijena trgovina, zanatsvo, stočarstvo. Čak 352 dućana bilo je u Gusinju polovinom 19.vijeka. Svi putevi su išli preko Gusinja. Ovuda su razni karavani iz Azije i Evrope prolazili kroz ovaj kraj. Ovdje su dolazili vrlo važni putopisci i bilježili o ovom kraju. Čak se spominje da je Evlija Čelebija obišao ovaj kraj. U Gusinju se razvio specifičan melos, karakterističan u Evropi. U gusinjskim pjesmama ima arapskog, turskog, persijskog, albanskog govora i melosa. Citiraću poznatog njemačkog etnomuzikologa Hansa Ditriha, koji je 1934. godine boravio u ovim krajevima, pa je zapisao: Muzičko blago gusinjskog kraja, vrednije je od čitave Evrope“, objašnjava Gruda.

I tako je sve bilo do 1912.godine. Tada je naišao period pokrštavanja ovog kraja, a upravo od tog perioda kraj bilježi sve veći migracioni proces. Danas Gusinjana ima u 104 države svijeta, podaci su istoričara Grude.

“Nemate kraja u Evropi, a da u njemu ne živi neki Gusinjanin. Od 1912. godine, pa do danas nije bilo godine, a da se neko nije iselio iz Gusinja.  Kada je u pitanju iseljavanje u Tursku, taj talas kreće 1912.godine, pa sve do 1938. godine. Migracije od 1945. godine ide prema Podgorici, Skoplju, Sarajevu, kasnije i Ljubljani. Početkom šezdesetih godina prošlog vijeka počinje odlazak za Sjedinjene Američke Države. Gusinjana danas ima u 104 zemlje svijeta. Najviše ih ima u Njujorku, u Americi, procjena je više od 30 hiljada. Ima ih u Australiji, Novom Zelandu, Japanu“, kaže Gruda.

U Gusinju danas ima sedam džamija, kao i katolička i pravoslavna crkva. Ovaj gradić prema podacima istoričara Grude, dao je veliki broj intelektualaca.

“Gusinje je dalo 2.145 visokoobrazovanih ljudi. To je velika cifra. Takođe, iz Gusinja su 25 doktora nauka, 30 magistara, 5 generala, 15 pukovnika, 10 potpukovnika, više od 10 majora, četiri paše. Ovo su impozantne brojke. Ovo malo Gusinje nekad nije bilo malo, već je bilo veliko. Ali Gusinje je danas kasaba, od nekada moćne varoši“, zaključio je Gruda.

Izvor: Agencija Anadolija (Objavljeno 10. avgusta 2014.)